EBS-bussen: Onbewust meeliften met Apartheid

De gemiddelde busreiziger heeft waarschijnlijk geen flauw idee, maar de kans bestaat dat als je in een bus stapt in Nederland, je nietsvermoedend bijdraagt aan de Israëlische uitbuiting van de Palestijnse gebieden. In sommige gebieden in Nederland is het bedrijf EBS actief. EBS (Egged Bus Systems) is in 2010 opgericht door de Israëlische moedermaatschappij Egged om te kunnen meedingen naar Europese OV-concessies. Egged staat op de VN-lijst van bedrijven die betrokken zijn bij de kolonisering van Palestijns grondgebied en daarmee hun internationale verplichtingen schenden. Want Egged verzorgt busvervoer van en naar illegale nederzettingen op de Westelijke Jordaanoever, in bezet Oost-Jeruzalem en de bezette Syrische Golan. Egged maakt op de Westelijke Jordaanoever gebruik van wegen die dwars door Palestijns gebied lopen, maar grotendeels verboden zijn voor Palestijnen. Het voert zelfs gesegregeerde busdiensten uit, met bussen die verboden zijn voor Palestijnen. Egged is daarmee een heel belangrijke logistieke schakel in Israëls nederzettingenpolitiek en men kan deze bussen met recht apartheidbussen noemen.

Volledige dochter Egged Tours biedt georganiseerde reizen en accommodatie aan in bezet Oost-Jeruzalem (inclusief de oude stad en de stad van David), de Westelijke Jordaanoever en de Syrische Golan. En deze bestemmingen vallen bij hen onder de noemer "Judea en Samaria" als zijnde reisbestemmingen in Israel.

Ook is Egged sponsor van de voetbalclub Beitar Jeruzalem, die te boek staat als één van de meest racistische voetbalclubs ter wereld.

Egged en het Israëlische leger

Egged heeft een een gevechtseenheid van het Israëlische leger geadopteerd, wat betekent dat ze regelmatig bijdragen leveren voor soldaten. Vaak betekent dat ook het aanschaffen van spullen voor de militaire bases zelf. Egged ondersteunt Israëlische soldaten daarnaast regelmatig op andere manieren zoals met donaties aan soldaten die operaties uitvoeren in Gaza, waar Egged op zijn website over opschept. Egged geniet ook hoge inkomsten van het Israëlische leger voor het vervoeren van soldaten in uniform op hun reguliere lijnen. Dit levert jaarlijks tientallen miljoenen euro’s op.

Inwoners vestigen in bezette gebieden, zoals gebeurt in de illegale nederzettingen, is een schending van het humanitair recht en de illegale nederzettingen komen neer op een oorlogsmisdrijf. Op 22 maart 2016 riep de VN-Mensenrechtenraad in een resolutie de internationale gemeenschap expliciet op te helpen voorkomen dat bedrijven bijdragen aan de schending van de rechten van de Palestijnse bevolking en ze verzocht ze de Hoge Commissaris voor de Mensenrechten van de VN een database samen te stellen van bedrijven die betrokken zijn bij de kolonisering van Palestina. In februari 2020 werd bekend dat Egged op die “zwarte lijst” voorkomt. Human Rights Watch en Amnesty International concludeerden dat de kolonisering op de Westelijke Jordaanoever een systeem van apartheid heeft doen ontstaan en dat de kolonisering gepaard gaat met grootschalige diefstal van land en andere grondstoffen, de systematische onderdrukking van circa drie miljoen Palestijnen en de schending van Palestijnse (mensen)rechten. Human Rights Watch en Amnesty International wijzen nogmaals op de juridische plicht van internationale overheden en bedrijven om geen samenwerking aan te gaan met bedrijven die bijdragen aan schendingen van Palestijnse rechten.

Hoewel EBS alleen actief is op de Europese markt, blijft er toch een duidelijke relatie met Egged bestaan, waarbij bijvoorbeeld winst van één deel van het bedrijf kan vloeien naar een ander. Egged is de enige aandeelhouder van EBS. Toen EBS in Waterland bijna failliet ging, bleek dan ook dat de Israëlische tak hen uit de brand moest helpen met 30 miljoen euro. Amsterdam Waterland heeft dus ruim een jaar gedraaid op financiering door de moedermaatschappij Egged. Met andere woorden: Amsterdam Waterland is gedeeltelijk overeind gehouden met inkomsten van Egged uit de exploitatie van lijnen in bezet Palestijns gebied. Het Nederlandse mensenrechtenbeleid biedt overheden en bedrijven geen enkele ruimte om met bedrijven als EBS in zee te gaan. Samenwerking is in strijd met de OESO-richtlijnen en de UN Guiding Principles on Business and Human Rights, en het daarop gebaseerde, door de overheid zelf opgestelde Nationaal Actieplan Bedrijfsleven en Mensenrechten. Elke Nederlandse overheid is daaraan gebonden, dus ook de provinciale of regionale aanbesteders van vervoerdiensten. De juridische grondslagen hierboven genoemd zijn in detail uitgewerkt in de EBS/Egged Legal Memo van het European Legal Support Center. Het centrale principe van de gedragscodes is dat bedrijven en overheden afstand bewaren tot bedrijven die direct of indirect betrokken zijn bij rechtenschendingen. EBS is hiervan een schoolvoorbeeld. Wie toch met een ‘besmet’ bedrijf in zee gaat, raakt op grond van de zogeheten ketenaansprakelijkheid zélf betrokken bij die schendingen. Het is dan ook uiterst verwonderlijk dat een dergelijk bedrijf de kans krijgt mee te dingen naar aanbestedingen in Nederland.

Er zijn kortom genoeg redenen om EBS uit te sluiten van aanbestedingen in het Nederlandse busvervoer. Bovendien, door concessies aan EBS te gunnen worden reizigers die op het openbaar vervoer zijn aangewezen gedwongen aan boord te gaan bij een bedrijf dat betrokken is bij illegale activiteiten, mensenrechtenschendingen en mogelijke oorlogsmisdaden in bezet Palestina. Reizigers beseffen veelal niet dat hun euro’s indirect ten goede kunnen komen aan mensenrechtenschendingen. Dat zou ook niet hoeven: het publiek moet erop kunnen vertrouwen dat het mensenrechtenbeleid bij de overheid in veilige handen is.

Binnenkort wordt besloten welk bedrijf het busvervoer in de provincie Utrecht mag gaan verzorgen. EBS is één van de bedrijven die meedingen naar deze aanbesteding. Wat kun je als consument doen om te voorkomen dat jij als OV-reiziger straks moet meebetalen aan mensenrechtenschendingen?

Houd deze pagina in de gaten!