“We remember”. Over het belang van de geschiedenis
Vandaag is de jaarlijkse internationale herdenkingsdag voor de holocaust.
Op 27 januari 1945 bevrijdden soldaten van het Russische leger de overlevenden van Auschwitz. Die datum is gekozen voor de dag waarop de ongeveer zes miljoen joodse slachtoffers worden herdacht, waarbij de laatste jaren geleidelijk ook andere slachtoffers van het nationaal-socialisme in beeld komen. In Duitsland heet deze dag dan ook: Tag des Gedenkens an die Opfer des Nationalsozialismus.
Herdenken is goed omdat het momenten biedt om collectief stil te staan bij gebeurtenissen in het verleden en om je te realiseren dat wij – in het heden – gevormd zijn door de geschiedenis. Niet alleen ons individuele verleden maar ook de geschiedenis van de gemeenschap waar wij uit voortkomen.
Bij het herdenken van de moord op de Europese joden of, meer in het algemeen, de slachtoffers van het nationaal-socialisme en zijn bondgenoten hebben mensen uiteenlopende associaties. De specifieke jodenvervolging in Europa, de concentratiekampen in Europa en Azië of de twintig miljoen slachtoffers in Rusland en de Oekraïne. Sommigen trekken het nog breder en stellen vragen over de geschiedenis: waarom stond Duitsland 75 jaar lang centraal in drie oorlogen, in 1870, 1914 en 1939 en waarom werken wij nu al bijna 75 jaar samen op dit Europese continent?
Het verleden herdenken is goed maar het kan helaas ook worden misbruikt om iets toe te dekken.
De extreem rechtse partijen in Europa drijven op angst voor het vreemde. Dat smeden zij om tot vreemdelingenhaat. Als je van een vage, algemene angst bij een deel van de mensen concrete haat wilt maken dan heb je een concrete, duidelijk aanwijsbare vijand nodig (de jodensterren zijn indertijd vooral om die reden ingevoerd). De islam is het nieuwe vreemde en de moslim de concrete manifestatie daarvan. Extreem rechts verzamelt tegenwoordig in diverse Europese landen voldoende stemmen voor regeringsdeelname. Maar hoe combineer je een nette ministerszetel met racistische opvattingen? Door je te distantiëren van het anti-joods racisme van driekwart eeuw geleden. Dat wordt ook wel het “na-oorlogs verzet” genoemd. De Italiaanse neo-fascisten (die nu anders heten), het Front National in Frankrijk en de moslimhaters in Scandinavië en bij de PVV, zij allen maken zich salonfähig en lopen voorop in het na-oorlogs verzet.
Heinz-Christian Strache de leider van de Oostenrijkse extreem rechtse regeringspartij FPÖ werd deze week in verlegenheid gebracht door een stel pure neo-nazi verbanden binnen zijn club. Hij kende ze en was er zelf lid van. Vandaag loopt hij voorop in de holocaust herdenking. Strache: „Die furchtbaren Verbrechen des Nationalsozialismus dürfen sich niemals wiederholen, und ebenso wenig dürfen sie beschönigt oder relativiert werden. Antisemitismus sei ein Verbrechen gegen die Menschlichkeit, für das es kein Verständnis geben dürfe.” Helemaal mee eens. Maar ja, wie zegt het?
Laten wij onderscheid maken tussen echt herdenken en vals herdenken.
De redactie
