Voorbeeldbrief zorgverlener aan apotheek inzake Teva/Pharmachemie
Geachte apotheker,
Als zorgverlener ben ik diep geraakt door de gebeurtenissen in Gaza en de bezette Palestijnse gebieden. De aanhoudende genocide en etnische zuivering van het Palestijnse volk, uitgevoerd door het Israëlische leger, laten mij niet onberoerd.
Collega’s van ons – artsen en andere zorgverleners – in Gaza en op de Westelijke Jordaanoever worden dagelijks bedreigd en aangevallen. Sinds 7 oktober 2023 zijn er meer dan 500 aanvallen geweest op zorginstellingen, en zijn ruim 1.400 zorgmedewerkers vermoord (1).
Wat mij hierbij bijzonder raakt, is dat het leger dat hiervoor verantwoordelijk is mede wordt gefinancierd en aangespoord door het bedrijf Teva – producent van geneesmiddelen die ik, en ook u als apotheker, dagelijks voorschrijven en verstrekken.
Mijn verantwoordelijkheid als zorgverlener
Het is mijn verantwoordelijkheid als zorgverlener om stil te staan bij de impact van mijn medische (en voorschrijf-) keuzes, ook buiten de spreekkamer. Daarom wil ik u vragen om – net als ik – kritisch te kijken naar de rol van Teva in deze context. Teva draagt (in 2024) 721 miljoen dollar bij aan de Israëlische staatskas en steunt het Israëlische leger (IDF) met donaties, personeel en maatschappelijke programma’s (2, 3, 4). Een samenvatting over de directe medeplichtigheid van Teva in de Palestijnse gebieden leest u meer in Bijlage 1, “Factsheet: Medeplichtigheid van Teva”.
Waar mogelijk kies ik voor alternatieven voor Teva-medicatie. Niet alleen uit morele overwegingen, maar ook vanwege de toenemende juridische risico’s.
Internationaal recht en ketenaansprakelijkheid
Op 19 juli 2024 bracht het Internationaal Gerechtshof een advies uit waarin het handelen van Israël in strijd werd geacht met het internationaal recht (5). In het rapport van VN-Speciaal Rapporteur Francesca Albanese (30 juni 2025) wordt benadrukt dat ook bedrijven en instellingen in de toeleveringsketen – dus ook wij als voorschrijvers en verstrekkers – verantwoordelijkheid dragen (6).
Zelfs wanneer een bedrijf formeel geen wetten overtreedt, kan het transnationaal aansprakelijk zijn voor schendingen van het mensen- en oorlogsrecht wanneer het deel uitmaakt van een keten waarin zulke schendingen plaatsvinden (7). Ook als arts ben ik dus niet gevrijwaard van medeverantwoordelijkheid, en dat geldt evenzeer voor u als apotheker.
Zelfs wanneer een bedrijf formeel geen wetten overtreedt, kan het transnationaal aansprakelijk zijn voor schendingen van het mensen- en oorlogsrecht wanneer het deel uitmaakt van een keten waarin zulke schendingen plaatsvinden (5). Ook als zorgverlener ben ik dus niet gevrijwaard van medeverantwoordelijkheid, en dat geldt evenzeer voor u als apotheker.
De patiënt staat voorop
Natuurlijk staat de patiëntenzorg altijd centraal. Wanneer er voor een door Teva geproduceerd middel geen alternatief is, of wanneer een patiënt een uitgesproken voorkeur heeft, dient de best mogelijke zorg geboden te worden. Toch geldt in veel gevallen dat er generieke alternatieven bestaan. En in die gevallen kies ik – binnen wat medisch en praktisch mogelijk is – bewust voor een alternatief. Ik begrijp dat u hierbij beperkt wordt door de uitvoering van het preferentiebeleid door verzekeraars.
Wat kunt u doen?
Ik nodig u uit om samen met mij verantwoordelijkheid te nemen. U kunt:
-
Stoppen met het inkopen van Teva-producten waar er alternatieven beschikbaar zijn – zeker in de handverkoop is er ruime keus.
-
Het gesprek aangaan met collega’s en bewustwording creëren over de morele en juridische implicaties van het handelen van Teva.
-
Een klacht indienen bij de zorgverzekeraar over het inkoopbeleid en preferentiebeleid, dat u dwingt om producten van een omstreden leverancier te verstrekken. U kunt zich bijvoorbeeld beklagen over het inkoopbeleid van de zorgverzekeraar, waardoor u gedwongen wordt deel te nemen aan een toeleveringsketen waarvan momenteel niet is uitgesloten of er schendingen van het mensen- en internationale recht plaats vinden, waarvoor u aansprakelijk zou kunnen worden gesteld, met name inachtnemende situatie in Israël/ bezette Palestijnse gebieden. De contactgegevens van zorgverzekeraars vindt u via: www.skgz.nl/nederlandse-zorgverzekeraars. Als u geen passende reactie krijgt, kunt u uw klacht escaleren via www.skgz.nl/klacht-indienen.
Stuur daarnaast gerust een kopie van uw klacht naar [email protected], van Artsen voor Gaza, zodat deze kan worden meegenomen in gezamenlijke rapportages richting politiek en pers.
Tot slot
Ik begrijp dat dit geen eenvoudige kwestie is. Maar als artsen en apothekers kunnen wij niet wegkijken. Door bewust te kiezen voor ethisch verantwoorde medicatie, kunnen wij bijdragen aan een zorgsysteem dat in lijn is met onze waarden. Ik hoop van harte dat u zich hierin herkent.
Met vriendelijke groet,
[Naam]
zorgverlener
Referenties:
-
MAP. 9 mei, 2025. 1,400 healthcare workers killed in Israel’s systematic attacks on Gaza’s health system. https://reliefweb.int/report/occupied-palestinian-territory/1400-healthcare-workers-killed-israels-systematic-attacks-gazas-health-system
-
Jaarcijfers 2024 van Teva Pharmaceuticals Ltd beschikbaar in SEC-documentatie op https://www.sec.gov/edgar/search/
-
KPMG (19 december 2024) Teva Pharmaceutical Industries Ltd. Targeted Research Link
-
REPILL (14 juni 2025). Teva and the IDF. Report: Teva’s relationship with the Israeli Defense Forces and her contributions to the Israeli war effort since October 7th, 2023. Www.boycotteva.org
-
ICJ Advisory Opinion, 19 July 2024. https://www.icj-cij.org/case/186
-
UN doc A/HRC/59/23. https://www.ohchr.org/sites/default/files/documents/hrbodies/hrcouncil/sessions-regular/session59/advance-version/a-hrc-59-23-aev.pdf
-
Pietropaoli, I. 5 Juni, 2024. Obligations of Third States and Corporations to Prevent and Punish Genocide. In opdracht van: Al Haq en SOMO. https://www.alhaq.org/advocacy/23294.html