PvdA duwt Amsterdam in drijfzand van bezetting
De Amsterdamse poging om een stedenband met Tel Aviv te sluiten, is ontaard in een soap. Na de Palestijnse weigering om als schaamlap te fungeren, raakt Amsterdam verder verstrikt in de Israëlische bezetting. Met dank aan de PvdA, die onder druk van de Israël-lobby zijn principes overboord zette.
Bijna twee jaar zijn ze bezig, daar in Amsterdam, om koste wat kost een stedenband met Tel Aviv van de grond te krijgen. Dat proces biedt een fascinerend inzicht in de werking en invloed van de Israël-lobby, met name binnen de PvdA, maar voert de stad steeds verder in het drijfzand van de bezetting. Hoe kwam het zo ver? En welke opties heeft de stad nog?
Stedenband als ‘compensatie’
De stedenband tussen Amsterdam en Tel Aviv werd eind 2013 opgebracht door Ronnie Naftaniel, scheidend directeur van het CIDI (Centrum Informatie en Documentatie Israël, de bekendste organisatie van de Israël-lobby in Nederland). Het idee werd gepresenteerd ter compensatie voor het feit dat Amsterdam middels een partij fietsen had bijgedragen aan een humanitair project in een kamp voor Syrische vluchtelingen in Jordanië. Moest er niet eens iets met Israël worden gedaan? Een stedenband, bijvoorbeeld?
Hoe bizar ook, het voorstel haalde de gemeentelijke agenda. Dat was verre van vanzelfsprekend, aangezien zo’n stedenband bijvoorbeeld niet voldoet aan de critera die Amsterdam in zijn Buitenland-nota stelt aan samenwerking met andere steden. Vervolgens leek het plan van tafel nadat Israël in de zomer van 2014 huishield in Gaza, en daarover ook in Nederland een storm van protest opstak. In januari 2015 werd het plan desondanks gereanimeerd, en ‘ter compensatie’ (van de eerdere compensatie) opgetuigd met een samenwerking met de Palestijnse stad Ramallah. Maar in de raadscommissie van 18 juni jl. sprak een meerderheid van GroenLinks, Partij voor de Dieren, SP en PvdA zich er mordicus tegen uit.
Aldus werd burgemeester van der Laan (PvdA) – die van de band met Tel Aviv een persoonlijke kruistocht heeft gemaakt – gedwongen zijn plan opnieuw te verbouwen. Ditmaal om de eigen PvdA-fractie, die in de gemeenteraad de doorslag geeft, mee te krijgen. Zo werd de term ‘stedenband’ vervangen door ‘samenwerking’, en wil de stad zich volgens de PvdA nu ook gaan beijveren voor contacten tussen Tel Aviv en Ramallah. Daarmee komt er nóg een verdieping op het project, regelrecht uit de categorie luchtkastelen. Die fietsen voor Jordanië krijgen serieuze gevolgen.
Huiselijk geweld en chantage: de draai van de PvdA
En verdomd, het achterkamer-geknutsel bleek voldoende om de PvdA-fractie op 1 juli in de gemeenteraad vóór het plan te laten stemmen. Hoewel er de facto amper iets aan was veranderd, draaide de volledige fractie als een blad aan de boom. Hoogst opmerkelijk is dat die draai al vier dagen tevoren was aangekondigd. Niet door de voorzitter van de PvdA-fractie, maar door Ronnie Naftaniel: de man die de stedenband op de agenda zette, blijkt ook actief als procesbegeleider bij de PvdA.
De draai van de PvdA-fractie kwam niet zomaar tot stand. Het zionistische smaldeel binnen de PvdA – personen als Baruch, Monasch en Van den Berg – reageerde schuimbekkend op de intentie van hun Amsterdamse partijgenoten om tegen de samenwerking met Tel Aviv te stemmen. Het huiselijk geweld was op grote afstand voelbaar.
Op hetzelfde moment werd de PvdA-fractie platgemaild door de de achterban van de CIDI’s – een behandeling die eerder dit jaar het bestuur van de Vrije Universiteit (VU) ten deel viel . Verschillende Amsterdamse fracties, waaronder die van de PvdA, beklaagden zich op schandalige wijze onder druk te zijn gezet, onder meer met wilde beschuldigingen van antisemitisme.
In de mainstream media voltrok zich tegelijkertijd een georkestreerd bombardement van artikelen en columns vóór samenwerking. De Groene Amsterdammer ruimde er maar liefst vijf pagina’s voor in. De artikelen hadden gemeen dat zij – net als genoemde PvdA’ers en lasteraars – structureel niet ingingen op de volkomen legitieme bezwaren die tegen een samenwerking met Tel Aviv zijn opgebracht. Meer dan eens waren artikelen gericht op persoonlijke diskwalificatie en beschadiging.
Onder dit spervuur werd de PvdA-fractie en passant verantwoordelijk gesteld voor de imagoschade die de eigen burgemeester te wachten stond als de fractie niet meewerkte. Van der Laan móest zijn bouwpakket over de finish zien te krijgen. De fractie móest om. En gíng om – zoals wereldkundig gemaakt door Naftaniel. Zo liggen de verhoudingen.
Van der Laan ging nog een stap verder. Hij zei ervan overtuigd te zijn dat de gemeenteraad de samenwerking met Tel Aviv in september alsnog tot stedenband zal verheffen. Dat zelfvertrouwen impliceert dat ook hierover een deal met de PvdA-fractie is gesloten. Feit is dat de PvdA zijn onbetrouwbaarheid heeft herbevestigd: als het zo uitkomt gaan de normen overboord – mensenrechten voorop. We zijn er live getuige van geweest.
De duistere rol van D66
Ook de rol van D66 rechtvaardigt bijzondere aandacht. Bij de partij die zegt te staan voor kernwaarden als democratie, rechtstaat en transparantie is iets vreemds aan de hand.
Als grootste Amsterdamse fractie (14 zetels) heeft D66 vanaf het begin zijn steun betuigd aan de band met Tel Aviv, en alle vragen daarover ontweken met de mantra dat ‘Tel Aviv niets met (het beleid van) Israël te maken heeft’ – een feit dat nota bene door het bestuur van Tel Aviv zélf tegengesproken wordt. Hoe D66 het één met het ander combineert, is een openstaande vraag. Wat heet: het standpunt van D66 is een volstrekt raadsel.
Het wachten is op antwoorden, bijvoorbeeld op de vraag hoe de D66-fractie aankijkt tegen de vluchtelingen uit Tel Aviv-Yafo die in Gaza gevangen worden gehouden; en tegen de meer dan 50 Israëlische wetten die Palestijnen hun burgerrechten ontnemen, ook in Tel Aviv; en tegen het door de stad gierende racisme, dat zich niet alleen richt tegen de Palestijnen (‘Jaffa for Jews!’), maar ook tegen Afrikaanse asielzoekers.
Met andere woorden: hoe gek mag het worden? Waar ligt voor D66 de grens? En waarom wijkt die fundamenteel af van de partijlijn? D66 hoort pal te staan voor mensenrechten en het internationaal recht. Zonder uitzondering. Het is de hoogste tijd dat de partij zijn Amsterdamse vertegenwoordigers tot de orde roept. Zolang dat uitblijft zullen wij die taak op ons nemen.
De agenda: Israëlische belangen
Feit is dat het aandeel van de Israël-lobby in het hele proces – van plan tot realisatie – cruciaal is gebleken. Het voorbereiden en lanceren van het plan, het temmen van de PvdA-fractie, het mobiliseren van de achterban ten behoeve van publieke druk – het gebeurde allemaal in het volle daglicht. Met de samenwerking tussen Amsterdam en Tel Aviv worden dan ook a priori Israëlische belangen gediend.
Hoe letterlijk dat het geval is, toont een recent gepubliceerd onderzoek op het gebied van technologie, innovatie en ondernemerschap – de terreinen waarop Amsterdam volgens Van der Laan iets te winnen heeft bij de stedenband met Tel Aviv. Van der Laan schreef daar in zijn voorstel aan de raad het volgende over:
‘Tel Aviv is, naast Silicon Valley, dé start-up stad van de wereld. Amsterdam kan veel leren van de aanpak van Tel Aviv.’
Maar volgens het onderzoek behoort Amsterdam op de genoemde terreinen nu al bij de vijf toonaangevende steden ter wereld. Van Tel Aviv wordt amper melding gemaakt. Niet voor het eerst blijkt dat de status van Tel Aviv als centrum van tech, innovatie en ondernemerschap geen realiteit is, maar het product van een intensieve Israëlische PR-campagne. Een campagne waarvan bizar genoeg juist verleden week werd vastgesteld dat die gefaald heeft, en direct beëindigd moet worden. Ook dat nog.
‘They don’t care about the ‘Start-Up Nation’. It’s tragic that so much effort has been devoted to selling an image of Israel that many aren’t interested in buying.’
De gerespecteerde Amerikaanse politiek adviseur Frank Luntz presenteerde deze en andere conclusies als resultaat van een onderzoek dat rond 1 juli werd gehouden onder Amerikaanse ‘opinion elites’. Het onderzoek wijst uit dat Israël hard op weg is om de steun van de Amerikaanse Democraten te verspelen. Luntz noemt de uitkomsten ‘een ramp voor Israël’, en heeft afgelopen week crisisoverleg gevoerd met vertegenwoordigers van de Israëlische regering.
Feit is dat het imago van Tel Aviv zoals dat door Van der Laan wordt uitgevent, onjuist is, en dat de start-up-hype geruisloos uit het propaganda-discours zal verdwijnen. Feit is ook dat in de praktijk van de stedenband vooral kennis van Amsterdam naar Tel Aviv zal vloeien, en langs die weg linea recta ten goede zal komen aan de bezetter.
Kroonjuweel: normalisering van onrecht
De stedenband met Amsterdam is echter vooral om een andere reden een door Israël gekoesterde wens. De gedachte erachter: als één van ‘s werelds meest liberale steden een band smeedt met Israël, kan er onmogelijk iets mis zijn met dat land. Amsterdam zou toch nooit een relatie aangaan met een bezetter? Of met een stad waarvan een substantieel deel van de bevolking ontbreekt, omdat het verderop achter hekken en muren gevangen wordt gehouden?
De stedenband is bedoeld om de geldende verhoudingen te normaliseren: de bezetting; de kolonisering; het geschonden recht van de Palestijnen om terug te keren naar hun land, stad en huizen; en de enorme rechtsongelijkheid en het racisme in Israël en Tel Aviv. Israël wil geaccepteerd worden als staat die vrijelijk kan blijven beschikken over het lot van de Palestijnen, en Amsterdam staat op het punt dat te onderschrijven.
Zo liggen de kaarten. Elke andere interpretatie is letterlijk zonder waarde. Mensenrechten doen niet aan achterkamertjes of interpretaties. Het internationaal recht verdraagt geen partijpolitiek. Je kunt het respecteren of er de vloer mee aanvegen. Meer smaken zijn er niet.
Antwoord van de Palestijnen
Zo denken de Palestijnen er ook over. Op 30 juni wezen zowel de gemeente Ramallah als het Palestijnse BDS National Committee (BNC) de Amsterdamse plannen van de hand. Zij wensen niet mee te werken aan de Amsterdamse ambitie om een samenwerking met Tel Aviv tot stand te brengen, en uiten harde kritiek op het Amsterdamse voornemen om met hun bezetter in zee te gaan. Daarmee vervalt de compensatie voor de stedenband met Tel Aviv, en is dat plan na een even kostenverslindend als onnavolgbaar proces van tafel. Zou je zeggen.
Niet dus. Een dag later, op 1 juli, ging de Amsterdamse gemeenteraad ermee akkoord. Besloten werd om Van der Laan in september op pad te sturen; hij wil in Tel Aviv en Ramallah de definitieve inhoud van de samenwerking vormgeven, en met beide steden een overeenkomst sluiten voor tenminste vier jaar.
Let wel: op 1 juli werd dus gestemd over een plan dat de dag daarvoor was opgehouden te bestaan. De Palestijnse reactie kwam in het raadsdebat echter niet voor. Niemand bleek ervan op de hoogte, of misschien werden de Palestijnse verklaringen genegeerd om Van der Laans project niet nóg eens te laten stranden. In ieder geval kon de volstrekte minachting voor de Palestijnen niet duidelijker worden uitgedrukt. De Palestijnse vrees om als bijwagen en schaamlap te worden misbruikt voor een samenwerking met Israël, blijkt terecht. De critici hebben gelijk gekregen.
Verstrikt in de bezetting
Hoewel alle Amsterdamse fracties zijn geïnformeerd over deze absurde gang van zaken, hebben zij, noch het gemeentebestuur, uitleg verschaft. Het heeft er alle schijn van dat er door Amsterdam opportunistisch is geopereerd in de met Ramallah gevoerde besprekingen. Zo lijkt uitsluitend te zijn gesproken met Palestijnse officials uit het door Israël goedgekeurde regime, en niet met directe vertegenwoordigers van de bevolking. Daarnaast lijken de Palestijnen niet op de hoogte te zijn gesteld van een gelijktijdige samenwerking met hun bezetter.
Het is een bizarre constatering dat Amsterdam al in de aanloop naar de beoogde samenwerkingen hopeloos verstrikt raakt in de bezetting. De gemeente is van vele kanten, en in duidelijke taal gewaarschuwd: blijf er bij uit de buurt. En ga geen relatie aan met Tel Aviv – de stad die als geen andere model staat voor de verdrijving en de rechteloosheid van de Palestijnen. Die waarschuwing is genegeerd, maar geldt nog altijd. Elke nieuwe stap brengt Amsterdam dieper in de bezetting – en in de problemen.
Einde verhaal of nieuw hoofdstuk?
De vraag is of hiermee een einde komt, of een nieuw hoofdstuk wordt toegevoegd aan de lange zoektocht van B&W van Amsterdam om een stedenband met Tel Aviv mogelijk te maken. Welke opties heeft het gemeentebestuur? Wij zien de volgende.
1. Het bestaande plan doordrukken
De eerste optie is dat de gemeente zijn plan doordrukt, en een deal sluit met Palestijnse vertegenwoordigers uit het door Israël goedgekeurde decorum, voorzover die daartoe nog bereid zijn. Daarmee zou een geheel nieuwe dynamiek ontstaan. Niet alleen duikt Amsterdam een niveau dieper in de bezettingsrealiteit, bovendien wordt openlijk de oorlog verklaard aan het BNC – en daarmee aan de Palestijnse civil society en de internationale BDS-beweging. In dit scenario gaat Van der Laans ‘love baby’ serieuze schade aanrichten.
2. Alleen met Tel Aviv samenwerken
De tweede optie is om ‘dan maar alleen met Tel Aviv’ samen te werken. Zonder twijfel zal deze keuze vanuit de Israël-lobby gepropageerd worden, ondersteund door slogans als ‘eigen schuld van de Palestijnen’ en ‘dan moeten ze het zelf maar weten’. De realiteit is dat niemand de Palestijnen kan voorschrijven hoe zij hun bezetting dienen te ondergaan. Voor hen is het afwijzen van een stedenband waarbij Tel Aviv is betrokken één van de schaarse manieren om tegen die bezetting in opstand te komen.
Bovendien is dit pad al bewandeld, toen de gemeenteraad oordeelde dat samenwerking met Tel Aviv ‘balans’ behoeft – al was het maar omdat er in de samenleving anders geen draagvlak voor bestaat. Die observatie is juist, en de situatie is onveranderd. Sterker, het draagvlak voor Israël neemt met de dag verder af, en niet alleen in Amsterdam. De trend is dat relaties met Tel Aviv niet worden aangegaan, maar juist afgebouwd.
3. Op zoek naar nieuwe compensatie
De derde optie is dat de raad een nieuwe invulling geeft aan de gezochte ‘compensatie’ of ‘balans’. Gaza-stad zou dan een uitdagende optie zijn. Het mogelijke argument dat daarmee het regime van Hamas wordt gesteund of gelegitimeerd, is net zo veel waard als ons argument dat samenwerking met Tel Aviv neerkomt op steun aan een bezettingsregime.
Bovendien is Hamas als rechtmatige winnaar van democratische verkiezingen zeker zo acceptabel als de Palestijnse autoriteiten waarmee nu wordt gesproken. En tenslotte kan er in Gaza direct flink worden aangepakt, waarbij de geroemde Amsterdamse expertise op het gebied van technologie, innovatie en ondernemerschap een geschenk uit de hemel zou zijn.
4. Met niemand samenwerken
De vierde optie is het onder ogen zien van de realiteit door te erkennen dat de samenwerking met Tel Aviv een onbezonnen idee was, dat anno 2015 onverkoopbaar is. Je kunt niet samenwerken met een bezetter, voordat die zich iets aantrekt van basale mensenrechten en primair internationaal recht. En je kunt niet samenwerken met Tel Aviv, voordat recht is gedaan aan zijn verdreven bevolking, die letterlijk op een steenworp afstand wordt mishandeld. Punt.
Deze en andere redenen zijn afgelopen weken door talloze organisaties en personen in detail bij de gemeenteraad bepleit, en nu door de Palestijnen krachtig samengevat. Luister ernaar, is ons herhaalde advies aan de raad. Zie onder ogen dat Amsterdam een mijnenveld betreedt – de kwestie-Israël/Palestina is niet alleen het langstbestaande ‘conflict’ ter wereld, maar zeker het meest sensitieve –, waarop het niets te zoeken heeft en waartoe het de expertise ontbeert. Dat er niets te winnen is, maar veel te verliezen valt, staat als een paal boven water. De enige vraag is hoe hoog de schade oploopt.
Steeds luider protest
De gemeenteraad staat voor de keuze om zijn queeste op te geven of van een nieuw chapiter te voorzien – een nieuw avontuur dat de stad nog verder van huis zal brengen. Doet de raad niets, dan betekent de aanstaande reis van Van der Laan feitelijk de lont in het kruitvat van de eerste optie.
DocP zal, met een toenemend aantal partners, doorgaan te protesteren tegen een stedenband of samenwerking tussen Amsterdam en Tel Aviv, ongeacht hoe die wordt gepresenteerd. Wij zullen het onderwerp blijven agenderen en onze stem steeds luider verheffen. Dit alles met het recht aan onze kant.
