Universitair verzet tegen Gaza genocide

De universiteiten zijn een broeinest van protest en verzet tegen de genocide en de apartheid van Israël. De faculteitsbezettingen leidden tot verhevigde repressie maar hebben het verzet niet gestopt. Integendeel, het is weer springlevend

 

Begin van het verzet

De kampementen tegen de genocide in Gaza en voor de vrijheid van Palestina zijn begonnen in de VS, aan Columbia University, spoedig daarna gevolgd door kampementen aan vele andere Amerikaanse universiteiten. Net als in de jaren ‘80 tijdens de campagnes tegen de apartheid in Z-Afrika, toen waren er ook hongerstakingen. Het duurde tot 17 april 2024 voor ze begonnen, met eenzelfde dynamiek als destijds: veel repressie, veel volharding. Het eerste Columbia kampement werd meteen een dag later door de New Yorkse politie (NYPD) ontruimd. Hetzelfde gebeurde met kampementen aan andere Amerikaanse universiteiten. . Nog steeds zijn er acties op Amerikaanse universiteiten, zij het van een ander karakter. Er is ook al een Wikipediapagina met een overzicht van protesten aan de VS universiteiten.

Op 20 oktober 2023 vond een massale demonstratie plaats in Amsterdam. De eisen hier zijn anders dan in het buitenland, want er is hier minder sprake van corporate investeringen vanuit de universiteit, of in de universiteit. Er zijn wel boycot-eisen, bijvoorbeeld tegen het gebruik van Apple en HP, bedrijven diensten leveren aan de Israëlische bezetting, apartheid en genocide. Deze zijn ondergesneeuwd door de andere eisen rond desinvesteren die direct betrekking hebben op de universiteit en haar onderzoeksbeleid.

Amsterdams kampement

Het eerste kampement in Nederland was de bezetting van de Roeterseilandcampus (REC) in Amsterdam-Oost. Dat was begin mei 2024. Het heeft kort geduurd mede door de aanval van zionistische groepen met mensen van BLEW (beveiligingsorganisatie voor Joodse gebouwen en instituties in Nederland) en van Maccabi. Dat blijkt duidelijk geen spontane actie te zijn geweest (zie docu van Al-Jazeera en verslag op website). Het is wel merkwaardig dat een pappen en nathouden strategie (beetje toegeven) van de kant van de universiteit totaal ontbreekt. Voorheen duurden gebouwbezettingen een paar dagen en dan kwam de burgemeester of de CvB voorzitter praten en uiteindelijk kwam de ME redelijk rustig ontruimen.

 

Vanwege het vermoeden dat het kampement niet lang ongemoeid zou worden gelaten zijn er barricades gebouwd, ook bij de erop volgende spontane bezetting van de voormalige Academische Club op het Binnengasthuisterrein. Het politieoptreden ertegen werd des te heftiger. Romeo’s (aanhoudingseenheden van de politie, uniform gekleed in blauwe spijkerbroek. zwart jack en fietshelm), paarden, honden, agressieve ME … Gezien hoe het elders verliep, is het heel waarschijnlijk dat hier nationaal (zo niet internationaal) beleid achter zit.

Staatsprovocatie

In december 2024 heeft er aan de UvA in Amsterdam een docentenstaking plaatsgevonden met als eisen: demonstratierecht ook op de universiteit, transparantie over het framework rond samenwerking met derden, en de banden met Israël opschorten (of liever nog verbreken). De universiteit heeft daar nog niet aan toegegeven en juist een concept huishoudelijk reglement gemaakt dat ze niet met alle betrokkenen (bijvoorbeeld studentenvertegenwoordigers) hebben gedeeld.

Dat is sinds BLEW en Maccabi het Roeterseiland kampement kwamen verstoren helemaal afgelopen. Die actie kan als ondersteuning voor staatsprovocatie worden gezien. De politie besloot (wederom met steun van de burgemeester tot gewelddadige ontruiming. Utrecht is ook altijd hardhandig ontruimd met behulp van Romeo’s.

Holocausttrauma

Een bijkomende reden kan zijn dat er angst is bij diverse bestuurders en docenten om antisemiet genoemd te worden. Het rechtse politieke en mediavertoog (waarbij Israël in zijn handen klapt) is juist zelf antisemitisch. Stellen dat verzet tegen Israëls buitengerechtelijke illegale en onmenselijke praktijken van onderdrukking, onteigening en etnische zuivering van de Palestijnen een anti-Joodse daad is, veronderstelt dat Joden die daar anders over denken geen Joden zijn. Het veronderstelt een totaal niet aanwezige unanimiteit onder de Joden. Rechts maakt wederom met Israël stevig gebruik van het Holocaust trauma: wie tegen Israels handelen is, haat Joden.

Martijn Dekker is universitair docent Conflictstudies en voert al sinds de oproep van de Palestinian Academic and Cultural Boycott of Israel (PACBI) van 2004 actie. Hij is ook actief betrokken bij Dutch Scholars for Palestine. Bij het REC-kampement was hij een van de beschermende stafleden. Met zijn vaste positie heeft hij daar ook de mogelijkheid toe. En het is de taak van docenten hun studenten te beschermen. Het kampement op de Roetsereilandcampus was een goede zet, want ontregelend en een effectief drukmiddel.

Diversity of tactics

Er is best het nodige te doen over de “diversity of tactics”: voor veel studenten is het afgelopen jaar een stevige leerschool geweest. Tegelijk is er verslagenheid vanwege de harde repressie, waaronder de ontruimingen. Men heeft niet alleen fysieke maar ook morele klappen gekregen. Nu is wel het moment om te organiseren en niet de moed te verliezen. Ondertussen wordt er binnen het onderwijs ook gewerkt, m.n. in de Faculteit Politieke, Culturele en Sociale Wetenschappen (PSCW), mogelijk ook in de Faculteit Geesteswetenschappen (FGW). Martijn Dekker verzorgt het programma revolutie en dekolonisatie. Op het Amsterdam University College worden op initiatief van de studenten aldaar regelmatig gesprekken georganiseerd met de docenten erbij.

Utrecht

BDS Nederland sprak ook een vertegenwoordiger van het studentenverzet in Utrecht. Mimi stelt: “De Colleges van Bestuur hebben de universiteit verpest. Voorheen was de universiteit wel iets om trots op te zijn, maar met de hypocrisie en de kop in het zand steken door het bestuur gaat het mis.“

De woede heeft dus vooral ook betrekking op de hypocrisie van de universiteiten. Toen Rusland Oekraïne binnenviel waren veel universiteiten er als de kippen bij om sancties in te stellen, zij het geholpen door een wet die hen daartoe verplichtte. In geval van Palestina is het tegendeel het geval.

Mimi vertelt ook dat de studenten met stomheid geslagen waren over hoe drastisch en snoeihard de politie ingrijpt. De hardheid staat in geen verhouding tot de actie en is van een nooit eerder vertoond niveau.

Rol van BDS

Op de vraag in hoeverre BDS een rol speelt zegt Mimi: “Het verzet is heel duidelijk op BDS geënt, want de PACBI richtlijnen staan centraal. Het gaat om desinvesteringen uit Israëlisch onderzoek en uit samenwerking met Israëlische partners. Ook roepen we om sancties.” De eisen van PACBI en BDS eisen waren en zijn: desinvesteren uit Israëlische academische onderzoeksprojecten en academische banden met Israël. Contracten met Israëlische academische instellingen opschorten totdat de BDS-eisen van een einde aan de bezetting, gelijke rechten voor iedereen in het land tussen de rivier de Jordaan en de Middellandse Zee en terugkeer van Palestijnse vluchtelingen ingewilligd zijn.

De kampementen waren prachtige voorbeelden van activering en van veelzijdige inspiratie. Vreedzame inspirerende aangelegenheden van zorg voor elkaar en kritische bibliotheken. Er werd vanuit bevriende restaurantjes en keukens eten en drinken geleverd, busjes met drinken kwamen spontaan langs. Iedereen die kwam kreeg een pamfletje met omgangsregels in handen gedrukt.

Democratische besturen?

De Universiteit Utrecht beweert democratisch te zijn en is dat in realiteit duidelijk niet. Het is een politiek spel. Het College van Bestuur doet alsof alles gevaarlijk is. Terwijl zij het zijn die het gevaarlijk maken door de politie erbij te roepen. De kans om zelf te komen kijken bij een bezetting/kampement hebben ze laten liggen. Terwijl onder studenten, docenten en personeel de bereidheid om zaken openlijk te benoemen, zoals wat de aard van de status quo is en wat er moet veranderen, aan het groeien was. Precies wat je als universiteit zou moeten willen.

Neutrale universiteiten

Tegen The Rights Forum zegt de net herbenoemde VN Special Rapporteurt  voor de Bezete Palestijnse Gebieden (UNSR OPT) Francesca Albanese in antwoord een vraag over de zogenaamde neutrale houding van de universiteiten: “Jongens, nee. Neutraliteit is een heel technisch begrip. Als je humanitaire hulp verleent in een conflict, dan moet je neutraal zijn. Universiteiten moeten onpartijdig zijn, maar dat is iets heel anders.” Onbevooroordeeldheid is niet je mond dicht houden en geen debat accepteren. In een interview eind februari dit jaar met Natasja Gibbs zegt Albanese ook dat wat haar betreft de kritische functie van universiteiten nu dood is.

Wanneer de universiteit (niet alleen Universiteit Utrecht, maar ook bijvoorbeeld de Universiteit Tilburg, die nota bene een advies van zijn eigen commissie om de banden met Israëlische universiteiten te verbreken in de wind slaat) niet luistert naar wat het hoogste gerechtshof van de wereld (Internationaal Gerechtshof, ICJ) beveelt omtrent het niet ondersteunen van Israëlische bezetting, kolonisatie en apartheid en wat rechtvaardigheid van ze vraagt, dan steken ze hun kop in het zand. En zijn ze bewust medeplichtig.

Steun vakbond

Wat in Amsterdam heeft uitgemaakt is de vroege en actieve steun van de vakbond FNV. In de bond hebben kritische leden zich verenigd in Vakbondsleden voor Palestina omdat het hoofdbestuur te laat in actie kwam. Terwijl in Utrecht de FNV en de AOb in november 2024 een kwalijke rol hebben gespeeld en zich door de burgemeester lieten inpakken door hun steun aan de “gevaarlijke Hoger Onderwijs demo” (omdat die ‘gekaapt’ zou kunnen worden door ‘gewelddadige pro-Palestijnse elementen’ in te trekken.

Angst en repressie

Martijn Dekker, docent aan de UvA en actief in Dutch Scholars for Palestine gaf in een gesprek met ons aan dat de UvA benauwd leek te zijn geworden na de Roetserseilandbezetting en de daaropvolgende bezetting van het gebouw van de voormalige Academische Club op het BG (Binnen Gasthuis) terrein. In die zin heeft de pro-Israëlische aanval van Maccabi- en BLEW-leden zijn doel bereikt: angst en repressie zaaien. Het College van de UvA net als die van de meeste andere hoger onderwijsinstellingen zegt zich bijvoorbeeld apolitiek te willen opstellen. Tegelijk roept het wel op om de demonstratie tegen de ingrijpende bezuinigingen op het Hoger Onderwijs te steunen. Maar het protest tegen onmenselijke investeringen wijst het af laat die zelfs met grof geweld beëindigen.

Onderzoekscommissie

Het CvB van de UvA heeft een onderzoeksgroep in het leven geroepen die een een normatief kader (ofwel framework) moet opstellen over hoe om te gaan met Hongarije, Israël (Hebrew University) en China. De uitkomst kan tweeërlei zijn: het rapport wordt terzijde geschoven, en men weigert verantwoordelijkheid te nemen om wel iets te doen of men gaat de aanbevelingen uitvoeren. Voor klimaatbeleid had de UvA ook een commissie. Daar is naar geluisterd. Of dat nu ook het geval zal zijn is, gezien hoe de Universiteit Tilburg heeft gereageerd op de aanbevelingen van haar eigen adviescommissie maar de vraag.

De Universiteit van Amsterdam heeft in maart wel bekendgemaakt dat ze niet verder gaat samenwerken met de Hebrew University of Jerusalem, omdat hun banden met de Israëlische overheid en de militaire sector te duidelijk zijn. Dit positieve maar late besluit leverde vervolgens een pathetische reactie op van een vijftigtal zionistische alumni die hun diploma kwamen inleveren. Ook de Radboud Universiteit Nijmegen heeft dringend advies gekregen om te stoppen, maar heeft daarover geen besluit genomen.

De unanimiteit waarmee de universiteiten reageren op de acties is opvallend. Daar zit dan ook (waarschijnlijk) Haagse druk achter. En wat Martijn Dekker noemt: veel docenten durven zich niet uit te spreken uit angst als antisemitisch gebrandmerkt te worden. Die vrees is enorm groot. Dat toont de effectiviteit van de politieke en mediadruk aan.

Het regent gotspes

De strijd vindt evenwel overal nog steeds veel weerklank. Zoveel dat Israël en zijn bondgenoten de VS, Duitsland en het Verenigd Koninkrijk steeds draconischer en wanhopiger maatregelen nemen om protest en verzet de kop in te drukken. Nu heeft de VS regering 400 miljoen aan fondsen voor Columbia University tegengehouden omdat er nog niet drastisch genoeg zou wordeningegrepen tegen protesten. In Nederland nodigt de Joodse Studentenvereniging iemand uit Stand With Us uit voor een bijeenkomst “Van antisemiet tot zionist”. Het regent gotspes de laatste tijd.

Door de sterke repressie en de impact op de studenten kampt een deel met ernstige stressverschijnselen en met studieachterstanden. Men richt zich nu op andere methodes en hergroepeert zich. Mogelijk een lange mars door de instituties? Inmiddels vinden er op diverse universiteiten weer acties plaats. Zeer recent is het BelleVUe gebouw van de VU bezet geweest om de eis tot het verbreken van de banden met Israël kracht bij te zetten, werd in Utrecht het Bestuursgebouw weer geblokkeerd en vinden er aan de UvA nog altijd sit-ins plaats en gaat de educatie over dekolonisatie door. Maandag 14 april is het Maagdenhuis, het UvA bestuursgebouw, weer bezet geweest, en gewelddadig ontruimd. Nu Israël weer met volle kracht doorgaat straffeloos met Gaza maar ook de Westbank en zelfs delen van Libanon en Syrië te bombarderen, laait ook het protest weer op.

En bedenk dat iedereen kan bijdragen aan steun aan het verzet. Een consumentenboycot is niet misschien heel zichtbaar maar wel effectief. Iedereen kan bedrijven en universiteiten oproepen te desinvesteren en samenwerkingen te verbreken. Of word vrijwilliger bij BDS en doe mee aan de AH Apartheidvrij campagne! En roep je gemeente op banden met Israel te verbreken, zich aan te sluiten bij de grootste campagne om Israël op de knieën te krijgen, maak een apartheidvrije zone van je gemeente.