Vandaag: 100 jaar Balfourverklaring
“Balfour” in 2017: een koloniaal overblijfsel
Op 2 november 1917 tekende Lord Balfour namens de Britse regering een verklaring die uiteindelijk zou leiden tot de staat Israel. Engeland was op dat moment de grote koloniale mogendheid en stond aan de top van een wereldwijd imperium. De Eerste Wereldoorlog was een aflopende zaak en het Ottomaanse (Turkse) Rijk stortte in. In geheime besprekingen met Frankrijk – terwijl op de slagvelden nog tienduizenden doden en gewonden per dag vielen – werd de buit al verdeeld. Frankrijk nam Syrië en Libanon; de Engelsen namen onder andere het Ottomaanse Palestina.
Het was een kras staaltje koloniale politiek. Aan vertegenwoordigers van Europese joden werd Palestina aangeboden als “nationaal tehuis”. De politiek was koloniaal, het denken was negentiende eeuws: de mensheid bestond in dat denken uit volkeren en ieder volk had eigenlijk recht op een eigen land (als het de kolonisator uitkwam). Het “joodse probleem” in Europa was, volgens Theodor Herzl, dat dit volk geen land had. De feitelijke inwoners van Palestina, de Palestijnse Arabieren, waren in dit denken natuurlijk een probleem. Zij werden in de Balfour Verklaring aangeduid als “de bestaande niet-joodse gemeenschappen”. Deze koloniale, misschien zelf racistisch te noemen geringschatting voor 90% van die bevolking werd het recept voor een ramp. In 1947 legde het door de Tweede Wereldoorlog uitgeputte Engeland het bijltje erbij neer. Het imperium begon ineen te storten. Joodse strijdgroepen en terroristen namen de regie over. Het joods tehuis werd een joodse staat: 1948.
Op veel plaatsen in de wereld wordt het drama van 2 november 1917 herdacht. In Engeland is de herdenking dubbelzinnig. Excuses wil de regering niet aanbieden. Minister van Buitenlandse Zaken Boris Johnson schrijft dat hij een vriend is van Israel en tegelijk “diep getroffen” door het leed dat de geboorte van deze staat heeft teweeg gebracht. Vanavond is er een feestelijk diner in Londen. Premier Netanyahu van Israel komt ervoor aangevlogen. De glazen zullen klinken. Toch voelt de Engelse elite zich ongemakkelijk. Niet de regering biedt dit diner aan maar de nazaten van Lord Balfour en Lord Rothschild. Ook in de Israelische Knesseth wordt herdacht. Ook daar laat de politieke top verstek gaan: tot teleurstelling van Israel wordt Groot-Brittannië slechts vertegenwoordigd door de ambassadeur.
Dan liever de vele herdenkingen die elders in de wereld georganiseerd worden. Bijvoorbeeld door de werkgroep Palestina in Enschede die vanaf 4 november een fototenstoonstelling organiseert, met op zaterdagmiddag 11 november (14.00 uur, ook in de Openbare Bibliotheek) een inleiding over 100 jaar Balfour Declaration door dr. Egbert Harmsen/Leiden. En, zie elders op deze site: lezingen en concerten die docP organiseert op 2, 3 en 4 november, .
“One nation solemnly promised to a second nation the country of a third.” (Arthur Koestler over de Balfour Verklaring)
de redactie
