Waar blijven de arrestatiebevelen tegen Netanyahu c.s.?

Israël is ook een oorlog tegen Libanon begonnen en gaat door met Gaza en de Palestijnen aldaar te vernietigen. Dat maakt de vraag wat het Internationaal Strafhof weerhoudt om een arrestatiebevel tegen Netanyahu, en defensieminister Gallant uit te vaardigen, met de dag actueler. In de argumentatie tegen ICC bemoeienis spelen de Oslo Akkoorden een hoofdrol. Dit stuk geeft achtergrond over het uitblijven en over de werking van het Internationaal Strafhof (ICC, naar de Engelse afkorting).

 

Het was een historische uitspraak van het hoogste gerechtelijke orgaan ter wereld. De 57 jaar durende bezetting en koloniale nederzetting van de Palestijnse gebieden door Israël zijn onwettig, Israël moet zich “zo snel mogelijk” terugtrekken uit de gebieden en de VN-lidstaten moeten Israël ter verantwoording roepen voor zijn onrechtmatige daden, zo verklaarde het Internationaal Gerechtshof op 19 juli in Den Haag in een niet-bindende 12-3 stemming.

Ergens dit najaar, aan de andere kant van de stad, zal een panel van drie rechters van een heel ander gerechtshof – het Internationaal Strafhof (onafhankelijk van de VN) – een van twee veel invloedrijkere uitspraken doen.

In antwoord op de aanvraag van hoofdaanklager Karim Khan van 20 mei voor arrestatiebevelen tegen de Israëlische premier Benjamin Netanyahu, de minister van Defensie Yoav Gallant, en drie Hamasleiders (Yahiya Sinwar [door Israel vermoord op 17-10-’24], Ismail Haniyeh, [op 31 juli door Israël werd vermoord bij een aanslag in Iran], en Mohammed Deif, [volgens Israël  gedood, volgens Hamas niet]), kan de Pre-Trial Chamber (PTC, vooronderzoekskamer in het Nederlands) van het ICC de aanvraag van Khan goedkeuren, in welk geval de arrestatiebevelen waarschijnlijk kort daarna zouden worden uitgevaardigd.

Herrijst Oslo?

Een andere mogelijkheid is dat de PTC tegen Khan zegt dat Israël de kans moet krijgen om te bewijzen dat zijn eigen rechtssysteem in staat is om Israëli’s verantwoordelijk te houden voor de oorlogsmisdaden en misdaden tegen de menselijkheid die ze zouden hebben begaan, een proces dat maanden kan aanslepen.

Het eerste van deze twee scenario’s was wat ICC-watchers hadden verwacht, in de weken na Khan’s aanvraag voor een arrestatiebevel. Maar toen ging het proces zijwaarts. Op 10 juni vroeg de Britse regering van Rishi Sunak toestemming aan de PTC om een amicus brief in te dienen met betrekking tot ICC “jurisdictie over Israëlische onderdanen in omstandigheden waarin Palestina deze niet kan uitoefenen krachtens de Oslo Akkoorden. De Oslo-zet. Geen krachtiger tegenmaatregel tegen de rechtsstaat in Palestina.

‘Vrede’, zo stellen het VK en Israëls andere bondgenoten, kan alleen worden bereikt door rechtstreekse onderhandelingen tussen de ‘partijen’, met Israëlische advocaten aan de deur die ervoor zorgen dat aan de Israëlische voorwaarden wordt voldaan; Palestijnse eindjes aan elkaar knopen bij de VN of in rechtszalen. Justitie zou de zaken alleen maar verpesten.

Amicus brief

Eind juni willigde de PTC het verzoek van Groot-Brittannië in en bepaalde dat andere partijen ook amicus briefs  (zienswijze van betrokken derden) konden indienen. De respectieve advocaten van Israël en Palestina sprongen op het aanbod in. Omdat ze de strekking van de briefs van alle andere partijen niet kenden, zou de doos van Pandora van juridische en politieke argumenten wijd opengaan, waardoor wat een snelle, ongecompliceerde procedure had moeten zijn, dat allesbehalve werd.

Uiteindelijk, met Keir Starmer nu aan het roer, koos de Britse regering ervoor om geen opmerkingen in te dienen bij het hof, maar Sunaks zet had zijn vruchten afgeworpen. De drie PTC rechters – Roemeens, Beninees en Frans – zijn nu een stapel van 10 pagina briefs aan het doornemen. Ongeveer de helft daarvan roept de Kamer op om Khans aanvraag voor een arrestatiebevel goed te keuren, terwijl de andere helft oproept om de aanvraag af te wijzen of uit te stellen.

Argumenten tegen een arrestatiebevel

De advocaten en pleitbezorgers van Israël stellen dat Khans arrestatiebevel moet worden afgewezen. Israël is geen staat die partij is bij het Statuut van Rome, beweren ze, dus zijn zijn leiders vrijgesteld van vervolging. Bovendien, hoewel Palestina een staat is die partij is bij het Statuut van Rome, vertelden het Amerikaanse Ministerie van Buitenlandse Zaken en senator Lindsey Graham uit South Carolina in twee afzonderlijke amicus briefs aan de PTC, is het geen “echte” staat onder het internationaal publiekrecht.

In de Oslo Akkoorden werd duidelijk bepaald dat Palestijnen alleen strafrechtelijke jurisdictie over Palestijnen zouden uitoefenen, zo stellen Buitenlandse Zaken van de VS en Lindsey Graham. Wat Palestina niet bezit – jurisdictie over Israëli’s – kan het niet ‘delegeren’ aan het ICC. Arrestatiebevelen van het ICC tegen Israëlische leiders zouden niet alleen in strijd zijn met de kleine lettertjes van Oslo, vertelden anderen de PTC, het zou ook onfatsoenlijk en schadelijk zijn. Arrestatiebevelen zouden “een misplaatste, schokkende morele gelijkwaardigheid creëren tussen Israël en Hamasleiders”, argumenteerde Canada’s Centre for Israel & Jewish Affairs in zijn brief aan de Kamer. Volgens UK Lawyers for Israel “zou de daaruit voortvloeiende beperking van het vermogen van veel Israëli’s om naar de meeste landen te reizen zonder angst voor arrestatie zelfs aanzienlijke nadelige gevolgen kunnen hebben voor de wereldeconomie, gezien de onevenredige bijdrage van Israëli’s aan technologische innovatie.”

Ongerijmd

Onder zulke innovaties adviseerde een “High Level Military Group” van gepensioneerde NAVO-officieren en ambtenaren de PTC, een digitaal kaartsysteem genaamd de “Civilian Harm Mitigation Cell”. “Hoe zulke innovatieve inspanningen te rijmen zijn met de beschuldiging dat de beklaagden in deze zaak de IDF opdracht hebben gegeven om opzettelijk burgers aan te vallen, is verbijsterend,” vertelde de militaire groep aan het Tribunaal.

De rechters van het PTC zullen dit soort argumenten vrijwel zeker verwerpen. Mogelijk overtuigender is het complementariteitsprincipe van het Hof: beschuldigde partijen hebben het recht om vermeende misdaden zelf te onderzoeken voordat er arrestatiebevelen worden uitgevaardigd, en aanklager Khan liet Israël dit niet doen.

‘Steriele’ argumenten

De PTC heeft deze argumenten eerder gehoord, van veel van dezelfde verdachten, en het is onwaarschijnlijk dat ze in het konijnenhol van wankele juridische en irrelevante politieke argumenten zullen duiken, vertelden geïnformeerde ICC-watchers aan Mondoweiss.  

In februari 2021 oordeelde de PTC dat Palestina inderdaad een staat was die partij was “in de zin van het Statuut van Rome”, dat de vermeende misdaden plaatsvonden op Palestijns grondgebied en dat de jurisdictie van het ICC daarom de Westelijke Jordaanoever, Oost-Jeruzalem en Gaza omvatte.

Het ICC handelt namens de internationale gemeenschap als geheel, zo vertelden Palestijnse pleitbezorgers aan de PTC, niet namens de staten die partij zijn en die soms slechts beperkte strafrechtelijke jurisdictie kunnen uitoefenen op hun grondgebied, of helemaal geen jurisdictie, mogelijk als gevolg van ‘speciale overeenkomsten’ zoals Oslo.

Geen hogere autoriteit in deze kwestie dan Noorwegen.

Het Verdrag van Rome geeft geen enkele suggestie dat de Oslo Akkoorden relevant zijn voor het bepalen van de jurisdictie van het Hof. Dat zegt de Noorse ambtenaar van het Noorse ministerie van Buitenlandse Zaken,  Monica Fumes. Dat Palestina de Oslo Akkoorden ondertekende wil niet zeggen dat het haar soevereiniteit heeft opgegeven. Dus 

“[In] ieder geval,” adviseerde Furnes de PTC, ”hebben beperkingen in de Oslo Akkoorden alleen betrekking op Palestina’s rechtsmacht tot tenuitvoerlegging, niet op haar prescriptieve rechtsmacht, die zij vrij is gebleven om aan het Hof toe te kennen.”

Prescriptieve jurisdictie

Prescriptieve jurisdictie is het recht om ‘wetten te maken’ en toe te treden tot internationale juridische instrumenten. Palestina bezit dit in overvloed. In het kielzog van haar succesvolle aanvraag voor de status van waarnemerstaat bij de VN in november 2012, trad Palestina toe tot een groot aantal internationale juridische instrumenten en verdragen, waaronder de Verdragen van Genève en de drie Aanvullende Protocollen. In januari 2015 trad het toe tot het Statuut van Rome van het ICC, wat Israël en de VS tot verontwaardiging aanzette.

Welke juridische beperkingen het Wettelijk Protocol van Oslo ook oplegt aan Palestina, vertelden Noorwegen en anderen de PTC, bekrompen interpretaties bieden geen oplossing. Het Internationaal Gerechtshof bevestigde dit punt in zijn advies van 19 juli, waarin het oordeelde dat “Israël zich niet kan beroepen op de Oslo Akkoorden om zijn jurisdictie uit te oefenen in de bezette Palestijnse gebieden op een manier die in strijd is met zijn verplichtingen onder het bezettingsrecht.”

Als nagel aan de doodskist van Oslo haalde het ICJ ook artikel 47 van de Vierde Geneefse Conventie aan: beschermde mensen “mogen niet worden beroofd” van de voordelen van de Conventie “door een overeenkomst gesloten tussen de autoriteiten van de bezette gebieden en de Bezettende Macht”.

Complementariteit

Wat betreft de ‘complementariteit’-argumenten: pure onzin, zegt William Schabas. “[Sommigen] beweren dat Israël niet onderzocht zou moeten worden omdat ze een ultramodern rechtssysteem hebben,” vertelde Schabas aan Mondoweiss in gemailde commentaren.

“Serieus,” vraagt Schabas? “Met duizenden Palestijnen die zonder proces worden vastgehouden? Dit is een land dat bevelen van het Internationaal Gerechtshof trotseert, en toch worden we verondersteld onder de indruk te zijn van zijn toewijding aan de rechtsstaat?”

Steriel  argument

Dat Israël een kans had moeten krijgen om de uitgebreide aanklachten van Khan (ten opzichte van zijn voorganger, Fatou Bensouda) aan te pakken, is een “steriel argument,” vertelde ICC-waarnemer Sergey Vasiliev aan Mondoweiss in een e-mailnotitie. “[Netanyahu] wist wat eraan zat te komen, maakte zich er echt zorgen over en probeerde zo hard als hij kon om het te voorkomen door achter de schermen samen te werken met de VS en anderen,” vertelde Vasiliev aan Mondoweiss. “Hij faalde en er werden aanvragen ingediend.”

Bovendien, zo vertelde Vasiliev aan Mondoweiss, bieden goed gedocumenteerde Israëlische pogingen om het ICC te dwarsbomen, waaronder de grove intimidatie van Fatou Bensouda, Khan meer dan genoeg munitie om het ‘complementariteitsargument’ in zijn verklaring aan de Kamer te laten sneuvelen.    

December?

Vasiliev voorspelt een uitspraak van de PTC over arrestatiebevelen in december. William Schabas denkt dat het veel eerder zal gebeuren. Als het panel van 3 rechters Khan’s aanvraag voor een arrestatiebevel goedkeurt, zal de Britse advocaat in een goede positie zijn om de inzet te verhogen.

Volgens een “Panel van Experts” bijeengeroepen door aanklager Khan – een van hen een voormalig ICC rechter, een ander de voormalig voorzitter van het Joegoslavië Tribunaal – worden er nog meer misdaden “onderzocht en zal dit naar verwachting leiden tot extra aanvragen [voor arrestatiebevelen] in de toekomst”. Khan heeft hoogstwaarschijnlijk aanklachten tegen Netanyahu en Gallant toegevoegd: Israël’s nederzettingenonderneming – een oorlogsmisdaad onder het Statuut van Rome – en de misdaad tegen de menselijkheid van genocide.

Khan denkt aan vervolging voor genocide

In zijn ‘geconsolideerde reactie’ op de stapel amicus briefs die zich verzetten tegen de goedkeuring van arrestatiebevelen door de PTC, suggereert Khan dat hij denkt aan een aanklacht wegens genocide. “Israël heeft de Palestijnse bevolking objecten ontnomen die onmisbaar zijn voor hun voortbestaan,” vertelde Khan aan de PTC in zijn 49 pagina’s tellende brief, die afgelopen vrijdag bij de Kamer werd ingediend.

Argumenten dat ICC-vervolging van Israëlische leiders wordt beperkt door Oslo – dat de Akkoorden het Statuut van Rome overtroeven – moeten kort en bondig worden verworpen, vertelde Khan aan de PTC. Zijn opmerkingen over het complementariteitsprincipe – dat Israël de kans moet krijgen om zijn eigen leiders te vervolgen voordat arrestatiebevelen worden uitgevaardigd – waren scherp. “Er is geen informatie die erop wijst dat [Benjamin Netanyahu en Yoav Gallant] strafrechtelijk worden onderzocht of vervolgd, en de belangrijkste beschuldigingen tegen hen zijn eenvoudigweg verworpen door de Israëlische autoriteiten,” vertelde Khan de Kamer. Ondertussen voegde hij eraan toe: “De situatie in de bezette Palestijnse gebieden, inclusief Gaza, is catastrofaal, grotendeels te wijten aan de voortdurende criminaliteit beschreven in de Aanvragen [voor een aanhoudingsbevel].”

Arrestatie nodig

Verwijzend naar een belangrijke bepaling van het Statuut van Rome, adviseerde Khan het panel van 3 rechters dat “de arrestatie van de personen genoemd in de Aanvragen noodzakelijk lijkt” – “om te voorkomen dat [zij] doorgaan met het plegen van die misdaad of een gerelateerd misdrijf dat binnen de jurisdictie van het Hof valt.”

Wat betreft bijkomende Israëlische personen die gearresteerd moeten worden, zouden de aanvragen tegen Bezalel Smotrich en Itamar Ben-Gvir wel eens in Karim Khan’s bovenste lade kunnen liggen, klaar om voorgelegd te worden aan de PTC zodra de arrestatiebevelen tegen Netanyahu en Gallant de deur uit zijn. In tegenstelling tot het advies van het Internationaal Gerechtshof over de onwettigheid van de Israëlische bezetting (dat de VN-lidstaten naar believen kunnen aanvaarden of verwerpen), zullen de bondgenoten van Israël de arrestatiebevelen van ‘s werelds meest vooraanstaande strafhof tegen de Israëlische leiders onmogelijk kunnen negeren.

Koffiedik

Het is dus wachten tot de Vooronderzoekskamer de amicus briefs heeft doorgewerkt en zich uitspreekt over Khans Aanvraag. Hoe lang dat nog duurt is enigszins koffiedik kijken, maar het zou kunnen dat er onderhandse deals worden gesloten over uitstel. Maar voor hetzelfde geld horen we morgen of ze worden toegekend.

 

Een versie van dit stuk verscheen op xx augustus 2024 op Mondo Weiss van de hand van David Kattenburg