Wat te doen in geval van benauwend fanatisme
Met toestemming van de auteur overgenomen uit Trouw van 23 juli 2016
Ik wil een voetafdruk zoals een konijn,’ zegt een jongetje ‘s ochtends in de tram. Hij brengt me op slag in een zorgeloze stemming. Als je het mij zou vragen, is een zomercolumn een plek voor observaties van dat formaat. Het zou hier kunnen gaan over de eerste radslag ooit die ik deze week maakte, aan de Maarsseveense Plas. Ik leek mezelf er nooit het type voor. Enfin, komkommertijd, das war einmal.
Wat te doen in geval van benauwend nationalisme en fanatisme alom? Het beste is in eigen huis te beginnen. In mijn geval een wit, Hollands huis. Voilà, daar is-ie weer: de witte mens, die het al zo zwaar heeft. Het eigen lijf haalt plotseling voorpagina’s. Tot nu toe waren wij witte mensen in de luxe positie dat we konden opereren als individuen. Nu zijn we een groep geworden. Het is wennen. Voor ons succes voelden we ons altijd al verantwoordelijk, niet voor een systeem van witte privileges. Racisme was nooit ons probleem.
Een onderbelicht aspect van racisme is dat het verweven is met Westers christendom. In het verleden leverde dat vooral antisemitisme op, maar nu de joden onderdeel uitmaken van de ‘joods-christelijke beschaving’, leidt het vaker tot blinde steun aan Israël. Het zijn uitingen van dezelfde grondhouding: God bekommert zich weliswaar om iedereen, maar om sommigen net iets meer.
Toch stak het CDA onlangs haar korte nekje ten aanzien van Israël een klein eindje uit. Het ging onder andere om een motie die Israël zou blijven toestaan om op producten uit illegale nederzettingen in bezet gebied het onjuiste etiket ‘made in Israel’ te zetten. Het CDA steunde de motie niet. Dat leverde complimenten op van vooraanstaande Israëliërs die benadrukken dat internationale druk nodig is om de bezetting te beëindigen. Nu is er een grassroots-strategie die zorgt voor daadwerkelijke druk: BDS – Boycot, Divestment en Sanctions. Het CDA stemde voor een motie die de regering oproept afstand te nemen van organisaties die de BDS-beweging steunen.
In Rotterdam zag ik deze week de film ‘Love, Theft and other Entanglements’ van Muayad Elayyan. Mousa, een a-politieke Palestijnse autodief, doet zich voor als profvoetballer om te ontsnappen uit de dolle uitzichtloosheid van de Westoever. Een commissie moet beoordelen of hij in aanmerking komt voor een ticket Europa. Ben je bereid met Israëliërs te spelen, vragen ze. Je bent toch wel voor vrede? En gender-gelijkheid?
Deze commissie doet me denken aan het CDA. Ze volgen het klassieke witte christelijke script, waarin zij de representanten van de beschaving zijn. De Palestijn is het hopelijk beschavingsbereide object, dat ijverig knikt, ook al weet hij niet wat gender-gelijkheid is. Echt revolutionair zou het zijn als het CDA ophield om over ‘twee gelijke partijen in conflict’ te spreken, en te pretenderen zelf boven die partijen te staan. Alsof het niet zo is dat Westerse politiek de omstandigheden blijft scheppen waarin de bovenliggende partij Israël kan doorgaan met haar neokoloniale project om Palestina van de kaart te vegen.
Het fijne aan Elayyans Mousa is dat hij een antiheld is. Hij is noch de ideale Palestijn, noch de ideale minnaar. Zijn meest welbespraakte moment in de film is als hij onder schot wordt gehouden door een lid van een Palestijnse militie en zijn recht verdedigt om a-politiek te zijn en toch tabak te hebben van de bezetting.
Mousa’s ontsnappingsplan mislukt uiteindelijk. Israël staat er beter voor. Zolang zijn politici het codewoord vrede in de mond nemen, wordt het kolonisatie-project nauwelijks iets in de weg gelegd. Het CDA heeft haar plicht gedaan, zij het zonder de werkelijk lastige vragen over Westerse, christelijke verantwoordelijkheid aan te gaan.
Awel. Het is zomer en prachtig. Had ik al gezegd hoe mooi alles is tussen Maarsseveen en Abcoude?
Janneke Stegeman werd onlangs verkozen tot Theoloog des Vaderlands. Deze weken vervangt ze op deze plek columnist Stijn Fens.
